یکی از مهمترین قسمتهای آماده کردن کتاب یا پایاننامه، فصلبندی آن است. اگر در کتابها و پایاننامهها دقت کرده باشید، میبینید که فصلها (سکشنها) از نظر هدر و فوتر، شماره صفحه و… با هم فرق دارند. خیلی از افراد برای این کار، هر فصل را در یک فایل جداگانه آماده میکنند و بعد از چاپ آنها را کنار هم قرار میدهند؛ به دلیل اینکه با امکان فصلبندی در ورد آشنا نیستند. فصلبندی کتاب در Word به راحتی با استفاده از ابزار Breaks که در سربرگ Layout قرار دارد، انجام میشود.
کاربردهای فصلبندی
فصلبندی سند در Word کاربردهای بسیار زیادی دارد؛ بعضی از مهمترین کاربردها عبارتند از:
- ایجاد شماره صفحات مختلف در هر فصل: گاهی اوقات نیاز دارید که صفحات خود را به شکلی خاص شمارهگذاری کنید. مثلا چند صفحۀ اول کتاب با حروف الفبای فارسی شمارهگذاری شوند یا اینکه اصلا شماره نداشته باشند؛ و بقیه صفحات با شروع از عدد خاصی شمارهگذاری شوند.
- تغییر سایز یا جهت بعضی صفحات: برای اینکه صفحات را به شکل متفاوتی صفحهآرایی کنید. مثلا سایز یک یا چند صفحه با سایز بقیۀ صفحات سند متفاوت باشد. مثلا دو صفحۀ اول A4 باشد و بقیه صفحات A5. یا شاید بخواهید صفحات خاصی از سند شما واترمارک نداشته باشد.
- هدر و فوترهای (Header & Footer) متفاوت در هر فصل: فرض کنید کتابی دارید که شامل چند فصل است؛ میخواهید هر فصل هدر و فوتر خاص خودش را داشته باشد.
ابزار Breaks برای فصلبندی
خب حالا که با مفهوم و کاربرد فصلبندی آشنا شدید، میخواهیم به طور کامل فصلبندی کتاب یا پایاننامه با ابزار Breaks را به شما آموزش دهیم. برای اینکار به سربرگ Layout بروید و روی Breaks کلیک کنید. این ابزار از دو قسمت تشکیل شده است:
- قسمت اول (Page Breaks): شامل گزینههای زیر است:
- Page: برای شکستن صفحه
- Column: برای شکستن ستون
- Text Wrapping: برای جدا کردن متن از یک Object
- قسمت دوم (Section Breaks): شامل گزینههای زیر برای فصلبندی است:
- Next Page: ایجاد فصل جدید از صفحۀ بعدی
- Continuous: ایجاد فصل جدید در همان صفحه
- Even Page: ایجاد فصل جدید از صفحۀ زوج بعدی
- Odd Page:ایجاد فصل جدید از صفحۀ فرد بعدی
در ادامه هر یک از این گزینهها را همراه با مثال به شما توضیح میدهم.
قسمت اول (Page Breaks)
ابتدا متن موردنظر خود را تایپ کنید. سپس به سربرگ Layout بروید و روی فلش کوچک کنار گزینه Breaks کلیک کنید. اولین گزینه Page است که برای شکستن صفحه استفاده میشود.
شکستن صفحه (Page)
فرض کنید در یک صفحه دو عنوان دارید و میخواهید یک عنوان را به صفحه بعد منتقل کنید. با انتخاب این گزینه عنوان موردنظر شما در صفحه بعد قرار می گیرد. با این کار به ورد میفهمانید که در هر شرایطی این عنوان باید در ابتدای صفحه بعد باشد.
به مثال زیر دقت کنید؛ من میخواهم عنوان دوم را به صفحه بعد منتقل کنم. نشانگر ماوس را به ابتدای عنوان دوم میبرم، حالا از قسمت Breaks گزینه Page را انتخاب میکنم.
برای اینکه ببینید آیا واقعا عمل موردنظر شما انجام شده است، از سربرگ Home روی علامت Show/Hide کلیک کنید. با این کار تمام کاراکترهای غیر قابل نمایش، دیده میشوند.
همانطور که در تصویر زیر میبینید علامت Page Break دیده میشود و عنوان موردنظر به صفحه بعد منتقل شده است.
نکته: شاید بگویید با زدن چند Enter هم میتوانیم این کار را انجام دهیم چرا خودمان را با این کارها خسته کنیم؟ باید بدانید که این راه اصولی نیست و در صورتی که یکی از تنظیمات مثلا فونت متن را تغییر دهید، دوباره جای این عنوان تغییر میکند! پس راه اصولی و درست را انتخاب کنید.
شکستن ستون (Column)
این گزینه برای شکستن ستون استفاده میشود. مثلا اگر در یک صفحه چند ستون دارید و میخواهید یک عنوان و مطالب مربوط به آن در ستون بعد قرار بگیرد، باید این گزینه را انتخاب کنید.
به مثال زیر دقت کنید؛ همانطور در خط کش میبینید صفحۀ من دو ستونه است. حالا من میخواهم که عنوان دوم یعنی «قواعد اصلی و بسیار مهم نقشۀ ذهن» به ابتدای ستون دوم منتقل شود. پس نشانگر ماوس را به ابتدای این عنوان میبرم؛ با انتخاب Column از قسمت Breaks عنوان دوم به ابتدای ستون بعد منتقل میشود.
دوباره از سربرگ Home روی علامت Show/Hide کلیک کنید. همانطور که در تصویر زیر میبینید عنوان موردنظر به ستون بعد منتقل شد.
جدا کردن متن از یک Object با (Text Wrapping)
گاهی ممکن است همراه مطالب خود یک تصویر یا یک Shape و یا هر Object دیگری داشته باشید و بخواهید که عنوان شما از پایین آن عکس شروع شود. برای این کار مکان نما را در کنار عنوانی که با فلش زرد مشخص کردهام، قرار دهید؛ سپس گزینه Text wrapping را انتخاب کنید.
همانطور که در تصویر زیر میبینید عنوان موردنظر به پایین عکس منتقل شده است. علامت Text wrapping را هم در عکس زیر هایلایت کردهام.
قسمت دوم (Section Breaks)
در این بخش گزینههای مربوط به فصلبندی وجود دارد. همانطور که گفتم فصلبندی یک سند را به قسمتهای مختلف تقسیم میکند. در واقع فصلبندی کتاب در Word به شما این امکان را میدهد تا برای هر فصل کتاب خصوصیات مختص خودش را تعیین کنید.
خب حالا هر کدام از گزینههای بخش Section break را با مثال توضیح میدهم.
ایجاد فصل جدید از صفحۀ بعدی (Next Page)
با انتخاب این گزینه فصل جدید از صفحه بعد شروع میشود. پس اگر میخواهید یک عنوان به صفحه بعد منتقل شود و از صفحۀ بعدی، فصل بعدی شروع شود، از این گزینه استفاده کنید.در مثال زیر من مکاننما را به قسمت «مزایای..» میبرم و گزینۀ Next page را کلیک میکنم.
حالا این عنوان به صفحۀ بعد که در واقع فصل جدیدی است، منتقل میشود. علامت Section Break را هم در تصویر زیر هایلایت زرد کردهام.
در قسمت بالای صفحه دابل کلیک کنید تا وارد ناحیه هدر و فوتر شوید. حالا میتوانید ببینید که عنوان «مزایای…» در صفحۀ بعد و فصل دوم قرار گرفته است.
ایجاد فصل جدید در همان صفحه (Continuous)
اگر میخواهید بدون شکستن صفحه، از عنوان یا پاراگرافی خاصی فصل بعدی شروع شود، از این گزینه استفاده کنید. مثلا من میخواهم از قسمت «مزایای..» فصل بعدی شروع شود و این صفحه هم نشکند؛ یعنی عنوان در همان صفحه باشد. برای این کار ابتدای این عنوان کلیک میکنم تا مکاننما در آنجا قرار گیرد؛ سپس Continuous را از قسمت Breaks انتخاب میکنم. فصل بعدی از صفحۀ بعدی شروع میشود، اما این عنوان در همین صفحه بدون شکستن آن قرار دارد.
ایجاد فصل جدید از صفحۀ زوج بعدی (Even Page)
از صفحه زوج بعدی فصل بعدی ایجاد میشود. این گزینه برای مواقعی است که شما میخواهید در یک کتاب فصل بعدی از صفحه زوج شروع شود. مثلا من میخواهم فصل بعدی از عنوان«مزایای…» و در صفحۀ زوج آغاز شود. برای اینکه با کاربرد این قسمت بهتر آشنا شوید من بالا و پایین صفحه را شمارهگذاری کردهام. سپس مکاننما را به ابتدای عنوان «مزایای..» قرار دادم ( این عنوان در صفحۀ دوم قرار داشت) بعد از قسمت Break گزینۀ Even page را انتخاب کردم. ورد صفحه اول و دوم و سوم را فصل اول و صفحه چهارم را فصل دوم قرار داد. صفحۀ سوم را چون خالی است نشان نمیدهد.
برای اینکه بهتر متوجه شوید که چه اتفاقی افتاده Ctrl+p را فشار دهید تا صفحه پرینت نمایش داده شود. میبینید که ورد صفحۀ شماره سه را خالی گذاشته و از صفحۀ چهار فصل بعدی را شروع کرده است.
نکته: در کتابها فصل جدید از صفحه فرد آغاز میشود؛ این مثال صرفا جهت آشنایی شما با مفهوم و کاربرد این گزینه بود.
ایجاد فصل جدید از صفحۀ فرد بعدی (Odd Page)
این گزینه دقیقا مشابه حالت قبلی است؛ فقط با این تفاوت که فصل جدید از صفحۀ فرد بعدی شروع میشود. همانطور که گفتم در کتابها، فصلها از صفحات فرد شروع میشوند. پس برای اینکه هر فصل از صفحه فرد آغاز شود، از این گزینه استفاده کنید.
ایجاد هدر و فوتر (Header & Footer) متفاوت برای هر فصل
خب حالا فرض کنید برای یک کتاب میخواهید دو فصل ایجاد کنید و در سرصفحه هر کدام نام فصل مربوط به خودش را درج کنید. برای این کار مراحل زیر را انجام دهید:
- ابتدا با استفاده از Breaks فصلبندی صفحات را انجام دهید.
- حالا در بالای صفحه دوبار کلیک کنید تا ناحیه هدر و فوتر فعال شود. میتوانید از سربرگ Insert هم گزینۀ Header را انتخاب کنید.
حالا من میخواهم در سرصفحۀ فصل اول عبارت «فصل نخست: تصویرسازی اطلاعات» نشان داده شود. پس آن را در سرصفحۀ فصل اول تایپ میکنم.
اگر همه صفحات را نگاه کنید، میبینید که سرصفحۀ فصل دوم همان عبارت است. برای اینکه سرصفحۀ فصل اول و دوم متفاوت باشد، به صفحه اول از فصل دوم بروید. در بالای صفحه دابل کلیک کنید تا سربرگ وابسته Design مربوط به هدر و فوتر فعال شود. حالا گزینۀ Link to previous را غیر فعال کنید تا ارتباط فصل اول و دوم قطع شود.
حالا میتوانید برای فصل دوم سرصفحۀ متفاوتی تایپ کنید. من در اینجا عبارت «فصل دوم: ایجاد نقشههای ذهنی» را نوشتهام.
حذف فصلهای ایجاد شده
برای حذف فصلهای (سکشنهای) ایجاد شده در Word میتوانید از دو روش زیر استفاده کنید:
روش اول: از سربرگ View گزینۀ Draft را انتخاب کنید. همانطور که میبینید تمام فصلهای ایجاد شده در سند شما در این نما قابل مشاهده هستند. با کلیک بر روی Section Break مورد نظر و با زدن دکمۀ Delete از صفحه کلید میتوانید آن را حذف کنید.
روش دوم: از این گزینه در تصاویر بالا استفاده کردیم. از سربرگ Home گزینۀ Show/Hide را انتخاب کنید. این گزینه برای نمایش نمادهای مخفی مانند enter و tab است. با فعال کردن این گزینه علائم زیادی در صفحه نمایش داده میشود که در بین آنها فصلهای موجود در سند ورد نیز مشاهده است. با کلیک بر روی Section Break مورد نظر و با زدن دکمۀ Delete از صفحه کلید میتوانید آن را حذف کنید.
جمعبندی
در این آموزش با بخشهای مختلف ابزار Breaks آشنا شدید. یادگرفتید که چگونه فصلبندی کتاب یا پایاننامهها را انجام دهید. همچنین آموختید چگونه به فصلهای مختلف، سرصفحههای متفاوتی اعمال کنید. پیشنهاد میکنم حتما برای فصلبندی مقاله یا کتابهایتان از ابزار Breaks استفاده کنید، تا بتوانید در سریعترین زمان و به شکل اصولی کتاب، پایاننامه یا حتی مقاله را فصلبندی کنید.
2 پاسخ
کاربرد های فصل بندی خیلی خوب بود برای اماده کردن کتاب هاو اموزنده است
خیلی ممنون عالی بود مخصوصا توضیحاتی دادید من هیچ جا ندیده بودم. ماکی سایت